ÇAĞLA KARADENİZ - “MİMAR” ve “ARCHITECT” Anlam Ve Kelime Kökenlerinin (Etimoloji) İncelenmesi

TOROS ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR, TASARIM VE MİMARLIK FAKÜLTESİ

ICM 429- İNSAN VE MEKAN İLİŞKİSİ Dersi Araştırma Ödevi

Yürütücü: Sait Özkal YÜREĞİR   Tarih: 2 EKİM 2018

“MİMAR” ve “ARCHITECT” Anlam Ve Kelime Kökenlerinin (Etimoloji) İncelenmesi

Hazırlayan:Çağla Karadeniz - 152010044

MİMAR KELİME KÖKENİ

Arapça ˁmr kökünden gelen miˁmār معمار  "imar eden, bina inşa eden" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça ˁamara عمر  "mamur ve bayındır etti, inşa etti" fiilinden türetilmiştir.

ARCHITECT KELİME KÖKENİ

Fransızca architecte "mimar" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Latince architectus"ustabaşı, mimar" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca aynı anlama gelen arχitéktōnαρχιτέκτων  sözcüğünden alıntıdır. Yunanca sözcük Eski Yunanca arχós αρχός  "baş" ve Eski Yunanca téktōn τέκτων  "yapı ustası" sözcüklerinin bileşiğidir.

ETİMOLOJİSİ
Mimarlığın Türkçe’de kelime kökeni, Arapça “umr” eyleminden kaynaklanır. Umr eylemi Arap dilinde bina yapma yolu ile geliştirmek, zenginleştirmek, mamur hale getirmektir. Mimarlık, ümran haline getirme yani bayındır olma, uygar ve ileri olma eylemidir. Türkçe kullanımda olan evlenmek eylemi yeni bir düzenin kurulması ile özdeşleştirilir ve yeni düzenin temsiliyeti binaya sahip olma yolu ile kurulur.
Latince mimarlık, architectonice’dir. Kelime techne ve architecton olarak ayrışır. “Techne” kelimesi Antik Yunan’da bilinen anlamda teknoloji değil, aynı zamanda yaratma (poiesis, creation) anlamına gelmektedir. “Architecton” orijin, prensip ve öncelik anlamına gelen “arche” ve marangoz veya zanaatkar anlamındaki “tecton”’dan oluşur. Kelime Latince’de usta biri olarak tanımlanan bilgi donanımlı yaratıcı tarafından yaratılan, bir yapış (making) eylemi anlamındadır.

MEKAN ALGISI

Mimarlık ve mekân algısı gibi kapsamlı ve çok katmanlı bir alana dair bir dosya hazırlama görevi heyecan verici olmanın yanında bu dosyaya katkı koyan herkesi mekânı algılama üzerinden yeniden düşünmeye sevk etti. Dosya ölçeğinin kısıtlı alanında mümkün olduğunca yeni ve birbirinden farklı alanları değerlendirmeye çalıştık. Uzmanlık alanları açısından farklı konumlardaki katılımcıların metinleri ile karşılaşmak hem öğretici, hem de zenginleştiriciydi. Mimarlık alanında mekân algısı çeşitli katmanlarda incelenebilir. Bu bülten kapsamındaki metinler mekân algısının eğitim ve tasarım içindeki yerinin sorgulanması ve tarihsel anlamda mekân algısının politik, kültürel ve sosyal değişimini konu almaktadır. Bunlara ek olarak metinler, duyular kapsamında mekân algısını destekleyici ve kapsayıcı özelliklerin irdelenmesini konu alır. Metinler, ilk bakışta çok farklı alanlara referansla yazılmış görünseler de iki temel kaygıyı farklı ve tamamlayıcı şekilde işlemektedirler. Birincisi mekân algısının ne tek başına zihinle ne de tek başına çevreden dosdoğru edindiğimiz izlenimlerle açıklanabilecek kadar basit olmadığıdır. Aksine mekân algısını tarihsel, toplumsal, kavramsal, bilişsel ve biyolojik süreçler beraber oluşturur.

Mimarlık Nedir?
Mimarlık en basit anlatımı ile;  Yapı Tasarlama sanatı ve bilimidir. Daha geniş bir açıklama ise,  makro ölçekte şehir planlaması, kent tasarımı ve peyzaj tasarım mikro ölçekte ise mobilya ve endüstri ürünleri tasarımını da içeren bir sanat ve bilim dalıdır.
Mimarlıkla ilgili günümüze gelen en eski kaynak olan Vitruvius ‘un “Mimarlık Üzerine On Kitap “ adlı eseridir. Vitruvius’a göre, iyi bir bina GÜZELLİĞİ (venustas) SAĞLAMLIĞI (firmitas), -işe- YARARLILIĞI (utilitas) içermelidir. Mimarlık bu üç temel eleman arasında ki denge ve koordinasyon olmalıdır.
Mimarlık disiplinler arası bir branştır. İçinde matematik, fen, sanat, teknoloji, sosyal bilimler, politika, tarih, felsefe vb. dalları barındırır. Vitruvius  kitabında mesleği şöyle tarif eder.
“Mimarlık farklı bilim dalları ve çeşitli öğretilerin bilgisi ile süslenmiştir. Diğer sanatlardaki tüm çalışmalar mimarlığın değerlendirilmesi ile ölçülür.” Ve ekler “Mimar iyi tarih bilmeli, filozofları iyi izlemeli, müzikten anlamalı,biraz tıp bilgisi bulunmalı, hukukçuların düşüncelerini bilmeli, yıldız bilim ve göklerin kuramı ile tanışıklığı olmalıdır…
İnsanın var oluşu ile ortaya çıkmış ve günümüze kadar çeşitli evrelerden geçmiştir. En genel anlatımı ile mimarlık şu alt başlıklar altında değerlendirilir.